گشنیز به‌سبب کاربردش در آشپزی معروف است و از قدیمی‌ترین گیاهان و ادویه‌جات است و حتی در کتاب مقدس به آن اشاره شده است. این گیاه قرن‌هاست که به دلایل متفاوتی مورد استفاده قرار گرفته و در کمال شگفتی در مقبره فرعون مصر، توت‌عنخ‌آمون پیدا شده که همین مساله باستان شناسان را بیشتر متقاعد کرده است که مصریان باستان این گیاه را کشت می‌کردند. گشنیز تاریخچه غنی دارد و نسل‌های زیادی از خانواده‌‌ها، هم در آشپزی و هم به عنوان دم‌نوش از آن استفاده کرده‌اند.
نخستین بار در یونان باستان فواید فراوان این گیاه توسط مردم محلی شناسایی شده است. نامش (Coriander) می‌تواند برگرفته واژه kóris باشد که از Cotiandrum لاتین وارد زبان انگلیسی شده است. در آن زمان این واژه در یونان معنی چیزی شبیه به حشره ساس را می‌داده که احتمالا به‌خاطر رایحه قوی گشنیز بوده است. احتمالا گشنیز در هر دوی این تمدن‌ها، هم برای اهداف پزشکی و هم برای تولید عطرها مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
از قرن چهارم در آسیا، چینی‌هایی که اعتقاد داشتند کسانی که دانه‌های گشنیز را مصرف می‌کنند به جاودانگی می‌رسند، این گیاه را می‌کاشتند. هندی‌ها که به خاطر غذاهای خوش طعم‌شان مشهورند، سالیان سال است که از گشنیز به عنوان ادویه برای طعم‌دار کردن غذاهای‌شان استفاده می‌کنند. گیاه گشنیز زمانی به آمریکای لاتین معرفی شد که فاتحان اسپانیایی آن را به مکزیک و پرو آوردند تا به بخشی جدایی‌ناپذیر برای بسیاری از غذاهای‌شان تبدیل گردد.
خصوصیات دم‌نوش گشنیز
گشنیز یک گیاه خوراکی و دارویی است که به خانواده چتریان تعلق دارد و خاستگاه آن مناطق جنوبی اروپا، شمال آفریقا تا جنوب غرب آسیا است. این گیاه لطیف که یک‌بار در سال رشد می‌کند و برگ‌های مرکب دارد، تا حدود شصت سانتی‌متر رشد می‌کند و دارای گل‌های سفید یا صورتی رنگی است که در ماه ژوئیه شکوفا می‌شوند و میوه کروی‌شکل آن حوالی اوت می‌رسند. تمام بخش‌های گشنیز قابل خوردن است، بنابراین در غذاهای مختلفی در سراسر جهان استفاده می‌شود.
گشنیز به‌عنوان یک گیاه دارویی، بسیار مغذی است و دارای میزان زیادی آنتی‌اکسیدان می‌باشد و خواص ضدقارچی دارد.
طعم
گشنیز می‌تواند به‌عنوان دم‌نوش به شکل‌های مختلفی مصرف شود. هنگامی‌که کل گشنیز را با برگ‌ها و دانه‌هایش دم کنیم، طعمی مانند لیمو و ادویه کاری خواهد داشت که شیرین و ملایم است، اما اگر آسیاب گردد، طعم آن بیشتر به رایحه تندتری که آمیخته از مزه خاک، آجیل و مرکبات است تبدیل می‌شود.
ارزش دارویی مدرن دم‌نوش گشنیز
بقراط، پزشک یونان باستان، به قدرت‌های شفابخش گشنیز اعتقاد داشت و استفاده از آن را به عنوان دارو توصیه می‌کرد. گشنیز بیش از این‌که به‌عنوان ادویه برای طعم‌دار کردن غذاها مورد استفاده قرار گیرد، مبنع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها، پروتئین، منگنز، منیزیوم، آهن و فیبر است. گشنیز گیاهی دارویی است که بدن را سالم و قوی نگه می‌دارد.
آن‌چه در ادامه آمده، برخی از فواید دم‌نوش گشنیز است:
مفید برای چشمان
آنتی‌اکسیدان‌های موجود در گشنیز می‌توانند مانع بیماری‌های چشم شوند. ویتامین A، یکی از آنتی اکسیدان‌های آن، برای بینایی حیاتی است و عملکرد قرنیه، لایه بیرونی محافظتی چشم را تقویت می‌کند. این ویتامین، جزئی از رودوپسین است – پروتئینی که اجازه می‌دهد چشم‌ها در شرایطی که نور کمی وجود دارد ببینند.
بهبودبخش کارکرد دستگاه گوارش
دم‌نوش گشنیز برای سیستم گوارشی بدن سودمند است چون می‌تواند به فعالیت روده کمک کند. ایرانیان باستان از عصاره گیاه مورد بحث برای تحریک اشتها استفاده می‌کرده‌اند.
سودمند برای قلب
گشنیز می‌تواند خطر بیماری قلبی را با کاستن میزان کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب کاهش دهد. از آن‌جایی که این گیاه تندمزه است، می‌تواند جایگزین مناسبی برای نمک – که مصرف بیش از اندازه آن توصیه نمی‌گردد – باشد.
تقویت‌کننده سیستم دفاعی بدن
ویتامین ث یکی از مهم‌ترین مواد مغذی سودمند برای بدن انسان است. این آنتی‌اکسیدان قوی فقط سیستم ایمنی بدن را تقویت نمی‌کند بلکه می‌تواند به پیشگیری از کمبود آهن هم کمک کند و از حافظه افراد پس از افزایش سن محافظت نماید. ویتامین یادشده می‌تواند ریسک بیماری‌های مزمن را کاهش دهد، فشار خون را تنظیم کند و جلوی حملات نقرس را بگیرد. از آن‌جایی‌که ویتامین ث توسط بدن انسان تولید نمی‌شود، باید آن را از سبزیجات بسیاری چون گشنیز تامین کرد.
برای سلامت مغز مفید است
همانطور که پیشتر گفته شد، گشنیز می‌تواند از حافظه افراد پس از افزایش سن محافظت کند، زیرا منبعی غنی از ویتامین ث، به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان است. این ویتامین از راه دفع رادیکالهای آزاد قادر است به مبارزه با استرس اکسیداتیو یا عدم تعادل بین رادیکالهای آزاد و آنتی اکسیدان‌ها بپردازد. جدای از ویتامین ث، گشنیز همچنین منبعی غنی از ویتامین K است که می‌تواند به پیشگیری از آلزایمر کمک کند.
گشنیز کاربردهای مختلفی دارد. این گیاه نه‌تنها طعم‌دهنده خوبی برای غذاهای ماست، بلکه برای سلامتی نیز سودمند است. جای تعجب ندارد که گشنیز حتی از منظر پادشاهان کهن هم گیاه ویژه‌ای بوده است. با درنظر گرفتن خواص زیاد این گیاه، اگر تا به‌حال دم‌نوش گشنیز را امتحان نکرده‌اید، حتما آن را در برنامه غذایی‌تان بگذارید!
روش دم‌آوری
دم کردن گشنیز آسان است. یک قاشق چای‌خوری را برای هر فنجان در نظر بگیرید و آن را سه دقیقه در آب جوش دم کنید.
هشدار
لطفا مراقب آلرژی احتمالی به این دم‌نوش باشید و ابتدا مقدار کمی از آن را بنوشید یا روی پوست‌تان بمالید تا واکنش احتمالی بدن‌تان مشخص شود. این دم‌نوش می‌تواند فشار خون را هم کاهش دهد.